Co to jest VAT i jak działa?

Ogólna istota VAT

VAT jest podatkiem, który reguluje ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług. Mówiąc językiem profesjonalnym" jest to podatek od wartości dodanej. 

A po ludzku?

Po ludku VAT to nic innego jak podatek od wartości, którą dodajemy do naszego produktu/usługi (czyli np. stolarz kupując drewno, a następnie przetwarzając je i produkując z niego stół wycenia swoją pracę i dodaje do niej odpowiednią stawkę podatku, którą ostatecznie zapłaci konsument).

Dwie kategorie VAT

Sam VAT możemy podzielić na dwie kategorie: na VAT należny i VAT naliczony. 

VAT naliczony to podatek VAT z zakupionych przez nas usług/materiałów, który mamy prawo odliczyć od VATu do zapłaty. 

VAT należny to podatek VAT ze sprzedanych przez nas towarów/usług, który po pomniejszeniu o VAT naliczony przelewamy na konto urzędu skarbowego.

VAT jest podatkiem neutralnym. To znaczy, że jeśli czynny podatnik VAT kupuje od innego czynnego podatnika VAT towar/usługę to odlicza ten VAT od VATu, który zapłaci od swojej sprzedaży. 

Przykład:

Pan Jan prowadzi warsztat samochodowy. Aby móc naprawić samochód Pani Kasi, musiał kupić od Pana Marka części samochodowe za 246 zł brutto (200 zł netto i 46 zł VAT). 

Usługa wykonana przez Pana Jana została wyceniona na 492 zł brutto (400 zł netto i 92 zł VAT). 

Pan Jan do urzędu skarbowego zapłaci 46 zł VAT (92 zł [sprzedaż] - 46 zł [zakup części] = 46 zł).

Czy zawsze trzeba być VATowcem?

Nie. Ustawa o VAT przewiduje szereg zwolnień (podmiotowych lub przedmiotowych).

Zwolnienie podmiotowe to takie, gdzie podmiot (osobę, spółkę) zwalnia się z VAT. Takie zwolnienie przysługuje przedsiębiorcom do kwoty 200 000 zł. 

Art. 113. ust. 1. ustawy o VAT:

Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł

Jeśli limit ten nie jest przez przedsiębiorców przekraczany, mogą oni korzystać ze zwolnienia podmiotowego. 

WAŻNE! Jeśli rozpoczynasz działalność w trakcie roku limit zwolnienia zmniejsza się proporcjonalnie, to znaczy że nie przysługuje Ci zwolnienie w pełnej kwocie 200 000 zł. Aby obliczy limit należy podzielić 200 000 zł na 365 dni i otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę dni pozostałych do końca roku. 

Przykład

Pani Asia rozpoczęła działalność 3 marca 2022 r. Chce korzystać ze zwolnienia z VAT. 

Krok 1: 200 000 zł : 365 dni = 547, 94 zł

Krok 2: 547,94 zł * 303 dni = 166 025,82 zł. 

Pani Asia może korzystać ze zwolnienia w 2022 roku do kwoty 166 025,82 zł. 

Zwolnienie przedmiotowe, które dotyczy przedmiotu (istoty) sprzedaży. Ze zwolnienia przedmiotowego mogą korzystać m.in. usługi medyczne, usługi edukacyjne, usługi finansowe i wiele innych. Zwolnienie przedmiotowe reguluje art. 43. ustawy o VAT.

Kto NIE może skorzystać ze zwolnienia z VAT?

Art. 113. ust. 13. odpowiada nam na to pytanie. 

Zwolnień, o których mowa w ust. 1 i 9, nie stosuje się do podatników:

1) dokonujących dostaw:

a) towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy,

b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:

energii elektrycznej (CN 2716 00 00),

wyrobów tytoniowych,

samochodów osobowych, innych niż wymienione w lit. e, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji,

c) budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b,

d) terenów budowlanych,

e) nowych środków transportu,

f) następujących towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:

preparatów kosmetycznych i toaletowych (PKWiU 20.42.1),

komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKWiU 26),

urządzeń elektrycznych (PKWiU 27),

maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 28),

g) hurtowych i detalicznych części i akcesoriów do:

pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli (PKWiU 45.3),

motocykli (PKWiU ex 45.4);

2) świadczących usługi:

a) prawnicze,

b) w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,

c) jubilerskie,

d) ściągania długów, w tym factoringu;

3) nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.